آیا چین در آستانه بحران اقتصادی قرار دارد؟

قرن نو _ گروه بین‌الملل: پل کروگمن، اقتصاددان آمریکایی برنده جایزه نوبل، در مطلبی برای ستون خود در روزنامه نیویورک تایمز نوشته است که ریسک بحران اقتصادی در چین درحال حاضر جدی است و آن را با بحران اقتصادی 2008 در آمریکا مقایسه می‌کند. نکته مهم این است که کروگمن یکی از اولین و معدود اقتصاددانانی بود که بحران 2008 را نیز پیش‌بینی کرده بود، بنابراین باید هشدار او را جدی گرفت.

او در ابتدا ذکر می‌کند که نگرانی‌ها در مورد سلامت اقتصاد چین امر جدیدی نیستند، اما تاکنون این هشدارها، از جمله جمله هشدارهای خود او، همواره اشتباه از آب درآمده‌اند. کروگمن در سال 2013 گفته بود که مدل رشد چین ناپایدار است و بنابراین ممکن است اقتصاد آن در آستانه یک بحران بزرگ باشد، اما چنین نشد.

با این حال کروگمن تأکید می‌کند که هرچه دقیق‌تر این نکته را بررسی کنید که چین چگونه موفق شده است رشد اقتصاد خود را حفظ کند، ادامه این روند برای این کشور مشکل‌تر به نظر می‌رسد. چین با ایجاد یک حباب عظیم مسکن مشکلات اساسی اقتصاد خود را پنهان کرده است و این سیاست نمی‌تواند در درازمدت پایدار بماند.

کروگمن در توضیح خود اضافه می‌کند: اصلاحات انجام‌شده توسط دنگ شیائوپینگ در اواخر دهه 1970 به یک معجزه اقتصادی منجر شد. چین که پیش از آن کشوری به شدت فقیر بود، اکنون کشوری با درآمد متوسط است و با توجه به وسعت آن، همین درآمد متوسط این کشور را به یک ابرقدرت اقتصادی تبدیل می‌کند. اما شتاب رشد اقتصادی چین به تدریج کند شده است.

هیچ نکته مرموزی در مورد این کاهش شتاب وجود ندارد. چین با استفاده از سه سیاست توانست رشد فوق العاده سریعی را به دست آورد: واردات تکنولوژی از کشورهای پیشرفته، انتقال جمعیت از مناطق روستایی به شهرها، و سیاست تک‌فرزندی. اکنون که چین خود از لحاظ تکنولوژیک پیشرفته شده، میزان نیروی کار روستایی آن کاهش یافته، و افزایش جمعیت آن به روندی طبیعی‌تر برگشته، رشد اقتصادی کند می‌شود چون چین به کشوری «عادی» تبدیل می‌شود.

این امر به‌خودی خود به بحران منجر نمی‌شود، ولی مشکل این‌جا است که دولت چین سیاست‌های پولی خود را با واقعیت جدید هماهنگ نکرده است. نرخ بهره در چین همچنان بسیار بالا است و چین برای این‌که با بحران اشتغال مواجه نشود نیاز دارد سرمایه‌گذاری در بازارهای خود را 40 درصد افزایش دهد. چین به شدت نیاز دارد که مردمش را تشویق کند که به جای پس‌انداز پولشان در بانک‌ها به سرمایه‌گذاری روی بیاورند، ولی با کند شدن رشد اقتصاد سود پس‌انداز در بانک‌ از سرمایه‌گذاری بیشتر می‌شود و این امر مقدمه یک بحران است.

مقامات دولت چین به همه این امور آگاه هستند، ولی تاکنون اقدام به کاهش نرخ بهره بانکی نکرده‌اند. به‌جای این یک بازار مسکن مصنوعی ایجاد کرده‌اند و سرمایه‌گذاری را به سوی آن هدایت کرده‌اند تا میزان سرمایه‌گذاری پایین نیاید. این سرمایه‌گذاری به حباب مسکن ایجاد شده و حتی سهم آن در بازار در مقایسه با آمریکا پیش از بحران مالی سال 2008 هم بیشتر است، و همزمان قیمت مسکن هم بالا رفته و مردم قادر به خرید مسکن نیستند، که همه نشانه‌هایی است مبنی براین‌که این حباب هرلحظه ممکن است به شکلی فاجعه‌آمیز بترکد.

چین تاکنون از بحران اقتصادی پرهیز کرده است، ولی لزوماً این روند ادامه نخواهد یافت، چون رهبران چین به‌جای حل مشکلات زیربنایی اقتصادی خود به راه‌حل کوتاه‌مدت روی آورده‌اند ولی مشکلات زیربنایی بیشتر ایجاد کرده‌اند که در درازمدت مشکلات بیشتری پدید می‌آورد.