توهم آمریکا درباره حمله نظامی به ایران | تنها راهکار حل مناقشه هسته‌ای

قرن نو ـ گروه سیاسی: علی‌رغم اینکه مذاکرات احیای برجام در وین با پیشرفت‌های نسبی همراه بوده و حتی میخائیل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روسیه دستیابی به توافقی برای احیای برجام «تا اواسط فوریه» را «واقع‌بینانه» توصیف کرده است، بسیاری از ناظران همچنان درباره امکان حل اختلافات جدی که برای احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ضروری است، تردید دارند.

به جز دیپلمات‌های درگیر پروسه، بسیاری از محافل کارشناسی و اندیشکده‌ها در جست‌وجوی یافتن راه‌حلی برای این بن‌بست هستند، برخی چهره‌های تندروتر واشنگتن خواستار تشدید فشار و حتی احیای تهدید نظامی علیه ایران هستند و تصور می‌کنند چنین رویکردی باعث تعدیل مواضع تهران و تن دادن به توافقی با مفاد دلخواه طرف آمریکایی خواهد شد.

پرونده حمله نظامی به ایران باز می‌شود؟

ازجمله  مؤسسه واشنگتن (یک اندیشکده نظامی‌گرا) در بیانیه‌ای که به امضای جمعی از شاهین‌های برجسته دموکرات رسیده است از بایدن می‌خواهند در مذاکرات احیای برجام تهدید حملات نظامی را روی میز بگذارد. این بیانیه که به امضای دیوید پترائوس، ژنرال بازنشسته؛ لئون پانتا، رئیس سابق سیا، و همچنین میشل فلورنوی، مقام ارشد سابق پنتاگون در دوران اوباما و دنیس راس، مقام سابق وزارت خارجه در حوزه خاورمیانه رسیده است، تأکید می‌کند که «احیای نگرانی تهران از اینکه مسیر هسته‌ای کنونی‌اش باعث استفاده از نیروی نظامی توسط ایالات متحده علیه ایران خواهد شد، حیاتی است.»

با توجه به هدف تهران از پافشاری بر درخواست تضمین که در واقع پایداری سود اقتصادی ناشی از توافق است، اخیراً رابرت هوس، استاد تمام حقوق بین‌الملل و روتی تیتل، عضو دائم شورای روابط خارجی آمریکا، ایده‌هایی را برای متقاعد کردن ایران پیشنهاد کردند که کاهش تحریم‌های اقتصادی در ازای بازگرداندن محدودیت‌های هسته‌ای، بتواند منافع اقتصادی پایداری برای کشور داشته باشد حتی در سناریوی کابوس‌وارِ عهدشکنی دولتِ آینده و اعمال دوباره تحریم‌های اقتصادی.

این دو حقوقدان برجسته در یادداشتی با عنوان «هویج و چماق: چرا رفع تحریم‌های اقتصادی تنها راه پیش‌رو در قبال ایران است»، نوشته‌اند: ثمربخشی تهدید نظامی توهم است.

هوس و تیتل نوشتند: درحالی‌که ما و دیگران به دنبال راه‌هایی برای کارکرد دیپلماسی از طریق مشوق‌های مثبت هستیم، برخی از مفسران پیشنهاد کرده‌اند که مسیر روبه‌جلو، نه از طریق انگیزه‌های اقتصادی؛ بلکه به‌وسیله تهدید به استفاده از نیروی نظامی است که ثمربخش خواهد بود.

نقاط ضعف کلیدی تز «خط قرمز»

نویسندگان می‌افزایند، در مقاله‌ای که به‌تازگی در فارن افرز منتشر شده، اریک بروئر و نیکلاس میلر استدلال می‌کنند که بدون یک معیار فنی واضح، واشنگتن ممکن است مجبور شود هشدارهای خودسرانه یا مبهم صادر کند. بنابراین اکنون زمان آن است که دولت بایدن یک «خط قرمز» ترسیم کند و متعهد به استفاده از نیروی نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران در صورت شروع غنی‌سازی اورانیوم با غلظت نود درصد باشد (رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به‌تازگی هرگونه هدف‌گذاری برای غنی‌سازی بالای شصت درصد را به‌صراحت تکذیب کرده است). ادعای این تحلیلگران این است که غنی‌سازی تا آن مرحله با هیچ هدفی جز تولید تسلیحات سازگار نیست و رئیس‌جمهور بایدن قول داده است که ایران هرگز در چنین مسیری قرار نخواهد گرفت.

به باور نویسندگان، نگاهی دقیق به تز «خط قرمز» بروئر و میلر، چندین نقطه ضعف کلیدی را نشان می‌دهد، اگر نگوییم توهمات در تفکر آنها را عیان می‌کند.

اول از همه، ایران ممکن است به غنی‌سازی در سطوح بالاتر ادامه دهد نه برمبنای طرحی برای ساخت بمب، بلکه به این دلیل که خواهان ارزش بازدارندگی و اهرم استراتژیک به عنوان یک کشور آستانه هسته‌ای است. این بهترین تفسیر از نیات فعلی ایران با توجه به پیشرفت‌های برنامه هسته‌ای این کشور است.

هرچه ایران بیشتر خود را در معرض تهدید ببیند [مثلاً تلاش اسرائیل برای خرابکاری در برنامه هسته‌ای‌اش]، نیاز به جلوگیری از تهدیدات امنیتی از طریق امکان ساخت ابزارهای نظامی بازدارنده را بیشتر درک می‌کند. درعین‌حال تاکنون نه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و نه سیا مدرکی پیدا نکرده‌اند که نشان دهد ایران از قبل در مورد برنامه هسته‌ای خود تصمیم تسلیحاتی گرفته است.

دوم، بروئر و میلر صرفاً فرض می‌کنند که تهدید «خط قرمز» آنها معتبر است. به‌عبارت‌دیگر، حمله [ادعایی] به ایران در مقیاسی که به طور دائم از تسلیحاتی شدن برنامه هسته‌ای آن جلوگیری کند، برای ایالات متحده و امنیت بین‌المللی و منطقه‌ای هزینه معقولی خواهد داشت. به نظر من، با احترام، تهدید به استفاده از نیروی قهری توسط ایالات متحده بدون تحلیل میزان اثربخشی و هزینه‌های احتمالی آن، کاملاً بی‌ملاحظگی است.

نویسندگان مدعی هستند: به طور خلاصه، تنها سناریویی که در اینجا مورد مناقشه است و البته بروئر و میلر به آن اشاره نکرده‌اند، این است که حمله به ایران تنها با بمب نفوذپذیر ترکیبی (MOP: Multiple Ordnance Penetrator) است که باید توسط هواپیمای B-2 Spirit حمل و رهاسازی شود؛ اما بمب MOP هرگز در نبرد مورد استفاده قرار نگرفته و تا جایی که می‌توان از اطلاعات منتشرشده استنباط کرد، برخی از اشکالات سیستم‌های آن (مانند مشکلات فیوزینگ) هرگز به طور قاطع برطرف نشده است. هواپیمای B-2 همچنین ممکن است نیاز به مدرن‌سازی بیشتری داشته باشد (آخرین سقوط در طی یک پرواز روتین در سپتامبر امسال بود).

دراین‌میان چه چیزی می‌تواند اشتباه باشد؟ تقریباً همه چیز. علاوه‌بر مهمات جنگی آزموده‌نشده و مسائل مربوط به هواپیماهای حامل، ایران بازی خود را در پدافند هوایی به‌طور چشمگیری ارتقا داده است. بسیار نامشخص است که در نقطه‌ای که بروئر و میلر آن را «خط قرمز» موردنظر خود می‌نامند، فناوری رادارگریز موجود در B-2 قادر به غلبه بر این دفاع هوایی است یا خیر. و البته این تئوری برای شروع یک جنگ در خاورمیانه و تأثیرات احتمالی آن بر منطقه، اندک اهمیتی قائل است و بگذریم از به خطای هدف‌گیری که می‌دانیم بارها در حملات ایالات متحده در مکان‌های دور رخ داده است.

در مورد اثربخشی، همان‌طور که حداقل یکی از مفسران آگاه اسرائیلی اخیراً اشاره کرد، «شما نمی‌توانید دانش را بمباران کنید. زمانی‌که ایران مورد حمله قرار گیرد، مصمم‌تر از همیشه خواهد بود که برنامه هسته‌ای خود را بازسازی کند و به سمت آستانه حرکت کند. تا آن زمان، تنها می‌توان تصور کرد که ایران ممکن است در تلافی حمله نظامی که نقض فاحش منشور ملل متحد بوده، چه نوع اهدافی از اسرائیل و ایالات متحده را هدف قرار دهد.

سوم، این چالش وجود دارد که بدانیم ایران دقیقاً چه زمانی از «خط قرمز» عبور کرده است. صدام حسین و سلاح‌های کشتارجمعی را به‌خاطر دارید؟ پیش از این، اسرائیل سعی کرده داستانی را مطرح کند که مدعی است ایران در حال آماده شدن برای غنی‌سازی تا نود درصد است؛ ادعایی که رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را واداشت که به‌سرعت به آن اشاره کند و بگوید «هیچ‌گونه مبنای واقعی ندارد». بدون شک، شاهین‌های نومحافظه‌کار که به مسیر جنگ با ایران چشم طمع دوخته‌اند، «اطلاعات درز کرده از منابع ناشناس اسرائیلی» را برای اثبات رسیدن ایران به آستانه نود درصد، رصد خواهند کرد.

زمان بازگشت از انواع فانتزی‌های توخالی قلدری و تهدیدهای آمریکایی [که توسط امثال بروئر ـ میلر یا شاهین‌های دموکرات امضاکننده بیانیه مؤسسه واشنگتن ارائه می‌شود] و تلاش برای دیپلماسی سخت‌کوشانه در راستای حصول توافقی برای احیای برجام فرا رسیده است؛ راهی که هرچند پرزحمت، اما تنها مسیر کارآمد واقعی است که احتمالاً امنیت و رفاه بیشتر را برای ایران، منطقه و ایالات متحده به ارمغان می‌آورد.

5965