ایران، روسیه و چین با طالبان چه می‌کنند؟

قرن نو - گروه سیاسی - کتایون مافی: ایران، روسیه و چین روابط منحصر به فرد و تاریخی با افغانستان دارند.  خروج امریکا و روی کار آمدن طالبان در افغانستان، سدهای پیش روی این سه کشور را برداشت و ائتلافی متشکل از تهران، پکن و مسکو شکل گرفت که نقش اساسی در آینده سیاسی افعانستان ایفا می‌کند.

چگونگی این تعامل با طالبان برای سایر کشورها نیز حائز اهمیت است و این سوالی است که حتی بایدن آن را با رسانه‌ها مطرح کرده است.

نگرانی‌های بازیگران

تفکرات افراطی طالبان مهم‌ترین نگرانی برای بازیگران منطقه است. قدرت گرفتن این گروه سبب شده تا چین از حملات بالقوه تروریستی در شین‌جیانگ، جایی که دولت مرکزی مسلمانان اویغور را تحت فشار قرار می‌دهد، نگران باشد. همچنین چین نگران آن است که گروه‌های رادیکال ترکستان از خاک افغانستان برای حمله به چین و گردآوری اعانه، استفاده کنند.

شرایط جدید برای کرملین نیز به معنای گام برداشتن در مسیر تعاملات طولانی با کشوری است که در تاریخ معاصر درگیر مداخله و خروج از آن بوده است. روسیه معتقد است که شرایط کنونی افغانستان به امنیت آسیای میانه آسیب می‌زند و گروههای تروریستی در افغانستان نباید در این کشورها نفوذ و فعالیت کنند. تولید و قاچاق مواد مخدر و بنیادگرایی دینی نیز از دیگر نگرانی‌های رهبران روسیه است.

بی‌ثباتی در افغانستان و تاثیرات آن بر امنیت ایران نیز از جمله مهم‌ترین نگرانی‌های تهران است و به گفته دان‌ورز مقاله‌نویس نشریه «هیل» حمایت ایران از تشکیل تیپ‌های فاطمیون، جوامع شیعه هزاره در افغانستان موجب نگرانی طالبان می‌شود. ایران گسترش داعش، تولید و قاچاق مواد مخدر، گسترش ناامنی و تروریسم را مخالف منافع خود می‌داند.  

برنامه‌های پیش رو

حضور طالبان، پتانسیل کافی را برای اجرای برنامه‌های قدرت‌های منطقه‌ای در افغانستان را فراهم کرده و مسکو و پکن با داشتن سیاست تقریباً مشابه می‌توانند باهم سریع‌تر و راحت‌تر کار کنند و به نتایج دلخواه دست یابند. گفت‌وگوهای ولادیمیر پوتین و شی جین پینگ روسای جمهور دو کشور درباره اوضاع افغانستان نیز با هدف افزایش این هماهنگی‌ها صورت گرفته است.

چین از سال ۲۰۰۷ در نظر دارد، از ذخایر زیرزمینی افغانستان که ارزش آن بیش از یک هزار میلیارد دلار برآورد شده، بهره‌مند شود که برای استخراج این ثروت‌، نیازمند زیرساخت‌های امنیتی و ترابری است. همچنین احتمال دارد اجرای طرح‌های بزرگ چین نظیر «راهروی اقتصادی چین–پاکستان» و طرح عظیم «کمربند و جاده»، به سبب بی‌ثباتی در افغانستان آسیب‌پذیر شود و این موضوعی است که از نظر چین دور نخواهد ماند. پکن همچنین تلاش می‌کند تا نقشی فعالانه‌تر از تروئیکا در افغانستان داشته باشد.

روسیه نیز اگر بتواند به‌نوعی موفق به پاک کردن خاطرات حضور نیروهای نظامی اتحاد جماهیر شوروی از اذهان مردم افغانستان شود، می‌تواند به عنوان قدرتی منطقه‌ای،  حاشیه امنیت خوبی را برای مسکو و هم‌پیمانانش در آسیای میانه ایجاد کند.  

مواضع ایران نیز نزدیک با مواضع روسیه و چین است. ایران تلاش دارد تا مانع گسترش تنش در منطقه به خصوص در مرزهای خود با افغانستان شود. ارتباط موثر تهران با افغانستان راهی برای تقویت نفوذ سیاسی و اقتصادی تهران در این کشور و کشورهای منطقه آسیای مرکزی است. تهران به دنبال عملیات میدانی خشن نیست و تمایل دارد با تکیه‌ بر قدرت نرم به گسترش نفوذ خود در این کشور بیفزاید. ایران تلاش می‌کند تا دسترسی خود به بازار افغانستان را حفظ کند و به تهدیدات فراملی مانند جنگ‌طلبی، قاچاق مواد مخدر و شورش رسیدگی کند. تهران تمایل دارد که با مسکو و پکن ائتلافی در راستای برقراری ثبات ایجاد کند و سند همکاری ۲۵ ساله بین ایران و چین را می‌توان در همین راستا دانست.

پیش بینی عملکرد طالبان

واضح است که طالبان تمایلی به مقابله با برنامه‌های مسکو و پکن ندارد. طالبان در دیدار با مقامات چینی تعهد داده‌اند که هرگز افغانستان به پایگاه نظامی یا امنیتی علیه چین تبدیل نشود.  سهیل شاهین، سخنگوی طالبان در این باره گفت:  «ما از روابط خوب با چین استقبال می‌کنیم. اگر آن‌ها قصد سرمایه گذاری داشته باشند، قطعا ایمنی آن‌ها را تضمین می‌کنیم. »

جلب اعتماد روسیه نیز در دستور کار طالبان قراردارد و این گروه ضمانت‌های لازم برای حفظ منافع روسیه ارائه کرده است.  «زامیر کابولوف» نماینده ویژه دولت روسیه در افغانستان در این باره گفت: هیأت طالبان در سفر به مسکو قول داده است که مانع فعالیت داعش در مرزهای خود با کشورهای آسیای میانه شود.

طالبان در مواجهه با ایران نیز سیاست‌های مسالمت‌آمیزی را در پیش گرفته است. این گروه به هنگام شهادت شهید سردار سلیمانی در ژانویه ۲۰۲۰ با ایران ابراز همدردی و اقدام آمریکا را به‌شدت محکوم کرد. هیات طالبان چندین بار به تهران سفر کرد تا به ایران ضمانت‌های لازم را بدهد. طالبان همچنین به ایران تضمین داده که نمایندگان دیپلمات ایران در شهر هرات در امنیت کامل خواهند بود. روابط طالبان با تهران در درازمدت به‌ویژه درخصوص تبادل اطلاعات تأثیر بسزایی بر افغانستان خواهد داشت و طالبان می‌داند که کشور ترانزیت افغانستان از دیرباز ایران بوده است.