ارزش تفکر در بيان امام حسن عسکري

  چگونه تفکري ارزش دارد؟ پيامبر خدا صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم و اهل‌بيت عليهم‌السلام بزرگ‌ترين متفکران و بهترين آموزگاران تفکر در جهانند و احاديث معصومان عليهم‌السلام معتبرترين منبع «تفکرشناسي» براي مسلمانان است.

امام حسن عسکري عليه‌السلام فرموده‌اند: لَيسَت الْعِبَادَةُ کَثْرَةَ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ إِنَّمَا الْعِبَادَةُ التَّفَکُّرُ فِي أَمْرِ‌الله عَزَّوَجَلَّ. (تحف العقول عن آل الرسول عليهم السلام، ص442* الوافي، ج21،ص282 *بحارالانوار، ج68،ص325وج 78، ص325وص 373) عبادت به زيادي روزه و نماز نيست، بلکه عبادت به بسياري تفکر در امر و کار خداوند است.

امام يازدهم عليه‌السلام در اين حديث از راه پيوند «عبادت» و «تفکر» حقيقت تفکر را روشن نموده‌اند. عبادت فلسفه خلقت انسان‌هاست و بالاترين ارزش در جهان بشري است و نماز و روزه مشهورترين و معروف‌ترين عبادت‌‌ها هستند و همين عبادت نماز و روزه بي‌تفکر، عبادت کيفي و کامل نيست.

نماز و روزه زماني ارزشمند و سازنده است که با معرفت و تفکر همراه باشد. کثرت و بسياري نماز و روزه تنها با انديشيدن در امر خدا، عامل تکامل و سعادت است. در ميان عبادت‌ها «تفکر» ارزنده‌ترين عبادت‌هاست. اما فکر در چه چيزي سودمند است؟

امام حسن عسکري عليه‌السلام در اين گفتار تفکر برتر را آموزش داده‌اند. انديشه‌ورزي و تأسيس انديشکده براي انديشيدن در امر خدا بهترين تفکر و تفکر عبادي است.

به حکم اين حديث کثرت در به کار بستن انديشه براي درک امر خدا عبادت است. در اين حديث «امرالله» متعلق تفکر قرار گرفته و کثرت اين تفکر ستوده شده است. اين‌گونه تفکر بايد ترويج گردد. قدرت خداوند بي‌نهايت و نامحدود و آفريده‌هايش در جهان ژرف و پهناور بي‌پايان است.

در ذره ذره مخلوقات الهي نظم و تدبير ديده مي‌شود. هرچه در اين جهان است يک «نشانه» است که انسان‌ها را به سوي خدا راهنمايي مي‌کند. تفکر و انديشيدن در امر خدا در خلقت و تدبير و در حکمت و اراده خدا در شگفتي‌هاي آفرينش و قدرت نمايي‌هاي خدا عبادت راستين است.

امام حسن عسکري عليه‌السلام کثرت اين انديشيدن را مقدس و عبادت دانسته‌اند. تفکر در ذات خدا سفارش نشده است تفکر در امر وفعل خدا مؤثر و نجات‌بخش است. تفکر و انديشيدن بسيار در امر خدا، انسان را با مأموريت الهي او و تکليف و مسئوليت‌هاي بزرگ او آشنا مي‌کند.

با تفکر در امر خداست که  ايمان کامل درون انسان شکل مي‌گيرد و پايدار مي‌شود و توأم با عمل صالح مي‌گردد. آثار و برکات تفکر در امر خدا فراوان و انسان‌ساز است. تفکر در امر خدا از طريق تزکيه و خودسازي است و انسان را در صراط مستقيم قرار مي‌دهد. همين آثار و نتايج تفکر در امر خدا باعث سفارش امام بر کثرت آن است و همين آثار، علت و فلسفه تأکيد بر تفکر در امر خدا ازسوي اهل‌بيت عليهم‌السلام مي‌باشد. تفکر در امر خدا راه شناخت خدا و عبادت خداست.

عضو هيأت علمي دانشگاه فردوسي مشهد