- روابط ایالات متحده و ونزوئلا پس از سال‌ها تنش به سمت‌وسوی جدیدی می‌رود؛ دولت جو بایدن تحت‌تأثیر جنگ اوکراین برای کنترل قیمت انرژی و آنچه مقام‌های آمریکایی «کمک به مردم ونزوئلا» می‌خوانند بخشی از تحریم‌های نفتی علیه کاراکاس را موقتاً تعلیق کرده و نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا می‌گوید مایل به عادی‌سازی روابط با ایالات‌متحده است.
نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا چندی پیش در گفت‌وگویی اعلام کرد: «ونزوئلا آماده است، کاملاً آماده است تا به‌سوی فرآیند عادی‌سازی روابط دیپلماتیک، کنسولی و سیاسی با دولت فعلی ایالات متحده و دولت‌هایی که در آینده روی کار خواهند آمد، گام بردارد.» مادورو افزود: «ما برای گفت‌وگو در عالی‌ترین سطوح آماده‌ایم.»
این اظهارات از سوی نیکلاس مادورو در شرایطی مطرح شد که سه روز قبل مجلس اپوزیسیون ونزوئلا تصمیم گرفت دولت موقت خوان گوایدو، رهبر مخالفان دولت را منحل اعلام کند. گوایدو پس از انتخابات ریاست‌جمهوری 2018 از سوی بسیاری از کشورها به‌عنوان رئیس‌جمهور مشروع ونزوئلا به‌رسمیت شناخته می‌شد و کنار رفتن او راه را برای عادی‌سازی روابط ایالات متحده و متحدان این کشور با کاراکاس باز می‌کند.
تنش‌ها میان واشنگتن و کاراکاس به سال 2018 بازمی‌گردد، زمانی که انتخابات ریاست‌جمهوری در ونزوئلا به‌رغم پیروزی نیکلاس مادورو به کابوسی برای او و دولتش بدل شد. مخالفان دولت او این پیروزی را «متقلبانه» توصیف کردند و به خیابان آمدند. خوان گوایدو، رئیس وقت مجلس ملی ونزوئلا و رقیب مادورو در انتخابات خود را «رئیس‌جمهور موقت» معرفی کرد و با «غاصب»خواندن نیکلاس مادورو از او خواست تا از قدرت کنار برود.
در پی این تحولات، بیش از پنجاه کشور در جهان از جمله ایالات متحده خوان گوایدو را به‌عنوان رئیس‌جمهور به‌رسمیت شناختند و خواستار کناره‌گیری مادورو از قدرت و برگزاری یک انتخابات جدید زیرنظر نهادهای بین‌المللی شدند. به‌رغم این فشارهای بین‌المللی و همچنین اعتراضات خیابانی گسترده، ارتش ونزوئلا که بازیگری کلیدی در تحولات این کشور به‌شمار می‌آید به نیکلاس مادورو وفادار ماند و حامیان او نیز با حضور در خیابان جلوی سقوط دولت را گرفتند.
ایالات متحده با مشاهده این وضعیت و برای افزایش فشارها علیه دولت مادورو تصمیم گرفت از ابزار تحریم استفاده کند. این تحریم‌ها که شخص رئیس‌جمهور، حلقه نزدیکان او و شرکت‌های دولتی بزرگ به‌ویژه شرکت نفت ونزوئلا را هدف قرار می‌داد، آسیب‌های بسیار مخربی به اقتصاد ونزوئلا وارد کرد. همزمان با تحریم‌های خارجی، مخالفان داخلی دولت نیز انتخابات سال 2022 پارلمان را تحریم کردند تا دولت حزب سوسیالیست بتواند یک‌بار دیگر اکثریت قوه مقننه را در اختیار بگیرد.
خوان گوایدو، رئیس‌جمهور خودخوانده اعلام کرد انتخاباتی را که «نه عادلانه و نه آزاد» بوده به‌رسمیت نمی‌شناسد و تا زمانی که انتخاباتی با این شرایط برگزار نشود، پارلمان قبلی باید به کار خود ادامه دهد. حالا همان پارلمان حکم به پایان کار دولت موقت خوان گوایدو از چهارم ژانویه داده و نیکلاس مادورو با دستی پرتر از گذشته می‌تواند به ترمیم سیاست خارجی و زمینه‌سازی برای برگزاری یک انتخابات آزاد و عادلانه در داخل بپردازد.
فرصت بی‌نظیر جنگ اوکراین
روابط پرتنش ایالات متحده و ونزوئلا زمانی تغییر جهت داد که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در 24 فوریه 2022 تصمیم گرفت به اوکراین حمله کند. واکنش غرب به حمله روسیه به اوکراین شامل تحریم‌ها علیه مسکو و همچنین کاهش توانایی صادرات انرژی از سوی روسیه باعث شد قیمت انرژی در جهان به‌صورت ناگهانی افزایش پیدا کند. بسیاری از کارشناسان معتقدند این افزایش قیمت انرژی اصلی‌ترین دلیل تغییر رویکرد دولت بایدن در قبال دولت نیکلاس مادورو بود.
هوشمندی مادورو در این زمان نیز جالب‌توجه است. نیکلاس مادورو که از نقش مخالفان داخلی قدرتمند خود در افزایش فشارهای خارجی آگاه بود با جدیت بیشتری به گفت‌وگو با این گروه‌های اپوزیسیون ادامه داد و سرانجام این گفت‌وگوها در نوامبر 2022 به یک نتیجه اولیه رسید.
نمایندگان دولت نیکلاس مادورو در قالب هیئتی به رهبری یورگه رودریگز، رئیس مجلس ملی و نمایندگان احزاب و چهره‌های مخالف دولت در ونزوئلا پس از بن‌بستی یک‌ساله در مذاکرات توافق کردند تا میلیاردها دلار از منابع مالی مسدودشده دولت ونزوئلا در بیرون از مرزها آزاد و به یک صندوق بشردوستانه زیر نظر سازمان ملل متحد در داخل کشور منتقل شود. این منابع مالی حدود سه‌میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و زیر نظر سازمان ملل در امور مربوط به «توزیع غذا، بهداشت و توسعه زیرساخت‌ها» هزینه خواهد شد.
دولت ایالات متحده اعلام کرد «در واکنش به این توافق میان دولت مادورو و مخالفان» بخشی از تحریم‌های نفتی علیه ونزوئلا را تعلیق می‌کند. شواهد اما نشان می‌دهد ماجرا به مدت‌ها قبل اندکی پس از شروع جنگ اوکراین بازمی‌گردد و توافق مادورو با مخالفان صرفاً تسهیل‌کننده تغییر سیاست‌های ایالات متحده در قبال کاراکاس بوده است.
نگاهی به ترتیبات زمانی اتفاقات نشان می‌دهد به‌رغم گذشت مدتی طولانی از روی کار آمدن دولت بایدن در ایالات متحده، جدی‌ترین مذاکرات میان واشنگتن و کاراکاس در ماه مارس ـ پس از حمله روسیه به اوکراین ـ شکل گرفت و تا پیش از آن پیشرفت محسوسی در روابط دو کشور و مذاکرات دیده نمی‌شد.
روزنامه واشنگتن‌پست در ماه ژوئن گزارش داد که مقامات ارشد ایالات متحده آمریکا در آخرین تلاش برای بازگرداندن آمریکایی‌های بازداشت‌شده و بازسازی روابط با غول نفتی آمریکای جنوبی همزمان با طولانی‌شدن جنگ در اوکراین، بی‌سروصدا به کاراکاس سفر کردند. پیش از آن در ماه مارس، تعدادی از مقام‌های آمریکایی با رئیس مجلس ملی ونزوئلا دیدار کرده بودند که این دیدار به آزادی دو شهروند آمریکایی زندانی در ونزوئلا انجامید. در آن زمان خبرگزاری آسوشیتدپرس هم نوشت ایالات متحده علاقه‌مند به بهره‌برداری از ثروت عظیم نفتی ونزوئلا است؛ زیرا جنگ در اوکراین منجر به جهش 50درصدی قیمت نفت شده است که به بدترین تورم در دهه‌های اخیر دامن می‌زند. این مسئله نشان می‌دهد دولت ونزوئلا با اتخاذ یک تدبیر مناسب توانست ضمن کاستن از تنش‌های داخلی و بازکردن دوباره مسیر گفت‌وگو و تفاهم با مخالفان دولت، از این مسئله ابزاری برای کاستن از فشارهای خارجی بسازد و گام‌هایی را برای بازگرداندن نفت ونزوئلا به بازار آغاز کند؛ اقدامی که می‌تواند بخشی از مشکلات اقتصادی ونزوئلا را حل کرده و به دولت مادورو در راستای کنترل تورم کمک کند.
اندرو فریدمن، تحلیلگر حوزه انرژی می‌گوید: «هرچند گفته می‌شود این کاهش تحریم به تحولات داخلی ونزوئلا مربوط است اما عرضه بیشتر نفت از سوی ونزوئلا می‌تواند به کنترل قیمت انرژی کمک کند.»
متحدان دیروز، رقبای امروز
سیاست خارجی عمل‌گرایانه ونزوئلا و کوششی برای بهره‌بردن از شرایط امروز جهان که شامل حرکت به‌سوی عادی‌سازی روابط با ایالات متحده ـ کشوری که همه تلاش خود را برای سرنگونی مادورو به‌کار بست ـ برای متحدان همیشگی کاراکاس چندان خوشایند نیست.
پاول تارازنکو، کارشناس مسائل ونزوئلا در اندیشکده کارنگی در مقاله‌ای که اواخر ماه دسامبر دراین‌باره منتشر کرد، می‌نویسد: برای روسیه، روابط روبه‌بهبود ونزوئلا و ایالات متحده به‌معنای وجود خطر از دست دادن یکی از معدود کشورهایی در جهان است که بدون هیچ قید و شرطی از سیاست‌های روسیه حمایت می‌کرد. مادورو بارها و بارها غرب را به تشدید تنش‌ها در موضوع بحران اوکراین متهم کرده و گفته بود هدف کشورهای غربی از این اقدامات «تجزیه» و نابودکردن روسیه است. او تحریم‌های غرب علیه روسیه را دیوانگی و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین را «نئوفاشیست» توصیف می‌کرد. در ابتدای بهار 2022، مادورو در تماسی با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه با او در خصوص «مقابله با کارزار دروغ‌پراکنی و گسترش اطلاعات نادرست غرب» به گفت‌وگو پرداخت. در فصل تابستان دلسی رودریگز، معاون رئیس‌جمهور ونزوئلا در مجمع اقتصادی سن‌پترزبورگ از «افق‌های جدیدی» که تحریم روسیه برای گسترش روابط دو کشور باز می‌کرد، سخن گفت.
تارازنکو تأکید دارد در حالی که اپوزیسیون در موقعیت به چالش کشیدن جدی مادورو نیست و او این شانس را دارد که در 2024 در یک انتخابات نسبتاً آزاد برنده شود، غرب همچنان به انرژی ونزوئلا نیازمند است: «در چنین شرایطی مادورو می‌کوشد با صحبت‌هایش در مورد هژمونی روبه‌زوال غرب و ظهور جهان چندقطبی مسکو را خشنود نگه دارد؛ اما همزمان برای احیای روابط اقتصادی با ایالات متحده تلاش می‌کند. در این وضعیت کرملین بدون هیچ اهرمی برای فشارآوردن به ونزوئلا و متوقف‌کردن روند احیای روابط اقتصادی این کشور با ایالات متحده، چاره‌ای جز این ندارد که در حاشیه بایستد و در حالی که بر آمادگی خود در خصوص «تسهیل فضای گفت‌وگو میان نیروهای سیاسی در ونزوئلا» تأکید می‌کند، نظاره‌گر شرایط باشد.»
5965
منبع: اعتماد
نویسنده: محمدحسین لطف‌الهی
۱۰:۰۳ ,۰۲ بهمن ۱۴۰۱
