برجام و همگرایی آمریکا و اروپا

«آمریکا بازگشته است!» جمله کلیدی جو بایدن، پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا نشان‌دهنده تمایل این کشور به ایفای نقش بیشتر در اتحادها، معاهدات و تقویت و ترمیم روابط با متحدین خصوصا غربی و اروپایی خویش است. تاکید جو بایدن بر بازگشت به برجام و تلاش این روزهای سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان در قالب کمیسیون مشترک برجام در وین، در جهت فراهم‌سازی فضای مذاکراتی بین ایران و ایالات متحده آمریکا حاکی از چرخش آمریکا از رویکرد ترامپی در روابط آمریکا با متحدین اروپایی است.

علاقه‌مندی سه کشور اروپایی عضو برجام به بازگشت دولت ایالات متحده آمریکا به این برنامه اقدام مشترک، حاکی از اهمیت این حرکت در پذیرش مجدد تعهدات لغوشده در دوره دونالد ترامپ است. از نگاه اروپا بازگشت آمریکا به برجام تقویت‌کننده موضع اروپا در دو مورد خواهد بود؛ یک مورد جایگاه اروپا در مقام متحد آمریکا و دیگری در جایگاه حافظ برجام و صلح بین‌الملل. اتحادیه اروپا با نقش‌آفرینی سه کشور اروپایی عضو برجام در راستای هم‌افزایی با ایالات متحده آمریکا و بر اساس این دو موضع، به دنبال بازگردانی نقش رهبری و حمایتی آمریکا و برجسته‌سازی گفتمان جهانی لیبرالیسم در مقابل قدرت‌هایی چون چین و روسیه است. از نگاه اروپا، تفاوت دیدگاه اروپا و آمریکا در فرآیند عادی‌سازی رفتار ایران، در دوران ترامپ، سبب تضعیف مواضع متمایل به به‌کارگیری دیپلماسی در ایران شده است. از این‌رو ایالات متحده آمریکا در مسیر یکسان کردن رویکردها و همگرایی بیشتر با سه متحد اروپایی خود در فرآیند بازگشت به برجام است. پذیرش لغو تحریم‌های متضاد با برجام از سوی دولت آمریکا حاکی از همین نزدیکی در رویکردها است؛ امری که امکان تسری یافتن به دیگر مسائل غرب با ایران را نیز به دنبال خواهد داشت.

در همین راستا، با توجه به نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری در ایران، اروپا در پی آرام‌سازی، میسرسازی و جاری نگاه داشتن فضای مذاکراتی فی‌مابین ایران و ایالات متحده آمریکا از طریق برجام است تا از این طریق منطبق با رویکرد دولت منتخب آتی ایران در جهت مطرح‌سازی دیگر دغدغه‌های خود تصمیمات مقتضی را اتخاذ نماید. رخداد انتخاباتی ایران تغییر معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی را در مواجهه با ایران به همراه خواهد داشت، نظیر تلاش غرب برای رقابت با روسیه در روابط خود با ایران و تلاش نظام حاکم بر عربستان سعودی در جهت تعدیل تنش‌های خود با ایران مانند پذیرش طرح پیشنهادی ایران بر سر آتش‌بس در یمن.

با توجه به اهمیت برجام به عنوان مدل تنش‌زدایی دیپلماتیک، این برنامه اقدام مشترک مبدل به بوته آزمایش و حرکت آغازین آمریکا در بازگشت مجدد به عرصه بازیگری بین‌المللی در جهت تقویت مواضع متحدین اروپایی در اقدامات دیپلماتیک جمعی آنان شده است، که حفظ آن نفسی تازه به اتحادهای غربی خصوصا ناتو خواهد بخشید.

4908