ضدیت با امپریالیسم دیگر کافی نیست

جنیفر لم در دانشگاه براون استاد تاریخ و متخصص مسائل آمریکای لاتین است. این متن که برای وبسایت پولیتیکو نوشته شده تلخیص‌شده است.

در هفته گذشته در ده‌ها شهر کوبا تظاهرات برگزار شد. در این تظاهرات به خیلی موارد اعتراض شد، از جمله کمبود آزادی و بحران دسترسی به نیازهای اولیه. ولی نکته جالب مواردی بود که در اعتراضات مطرح نشدند: کسی به ایالات متحده و تحریم‌هایش علیه کوبا اعتراض نکرد، به‌رغم این موضوع که این تحریم‌ها قطعاً در وضع فعلی کوبا بی‌تقصیر نیستند.

از دهه 1960 که فیدل کاسترو بر کوبا حاکم بوده، ضدیت با امپریالیسم ایدئولوژی رسمی کوبا بوده است و این دولت مداخله و دشمنی آمریکا را دلیل اصلی مشکلات اقتصادی‌اش عنوان کرده است. اما مدتی است که این بهانه دیگر برای افکار عمومی کوبا خریداری ندارد و اکثر مردم کوبا دولت را به‌دلیل ناتوانی در تأمین «نان و آزادی» خود مسئول می‌دانند، و حتی معتقدند که باید دولت کوبا را سرزنش کرد که بعد از دهه‌ها موفق نشده به رابطه خصومت‌آمیز با آمریکا پایان دهد.

در کوبا وضع همیشه این‌چنین نبود. مردم کوبا تا دهه‌ها کشورهای خارجی و امپریالیسم را مسئول مشکلات خود می‌دانستند، اول اسپانیا و سپس آمریکا. همچنین مردم کوبا معتقد بودند که دیکتاتورهای راست‌گرایی مثل خراردو ماچادو و فولخنثیو باتیستا به این دلیل قادر به حل مشکلات کوبا نبودند که به خارج وابسته بودند. به همین دلیل مردم کوبا به گروهی انقلابی و ضدامپریالیستی روی آوردند که به شکلی رادیکال همه‌چیز را می‌خواست متحول کند. این گروه‌ها همواره در مواضع سیاسی خود مبارزه با مشکلات اقتصادی کوبا و مبارزه با امپریالیسم را به هم گره می‌زدند و راه‌حل اولی را مشروط به مبارزه با دومی می‌دانستند.

نکته مهم این است که این نگاه کاملاً نادرست هم نبود. در نیمه اول قرن بیستم اقتصاد کوبا کاملاً به آمریکا وابسته بود و آمریکا معمولاً تصمیم‌هایی می‌گرفت که به سود مردم کوبا تمام نمی‌شد، به‌خصوص از طریق سواستفاده از منابع طبیعی کوبا از طریق شرکت میوه یونایتد و ایجاد یک صنعت توریسم غیرقانونی و در نهایت کمک به دیکتاتورهای دست‌نشانده. پس از انقلاب کوبا نیز تحریم بسیار گسترده و حداکثری آمریکا علیه کوبا سیاستی بسیار ویران‌گر برای این کشور بود. با توجه به این مسائل عجیب نیست که سال‌ها طول کشید تا مردم کوبا دولت خود و نه امپریالیسم را مسئول وضع موجود بدانند، و با دولتشان همدل باشند که مسبب اصلی وضع موجود آمریکا است.

اما محیط سیاسی کوبا فرق کرده است. نسل جدید کوبایی‌ها در دوران انقلاب به دنیا آمده است و نه استعمار را از نزدیک تجربه کرده و نه مثل پدرانش برای دولت کوبا صبر و همدلی بی‌پایانی دارد. برای نسل جدید کوبایی‌ها تجربه سرکوب سیاسی، رکود اقتصادی، و انزوای بین‌المللی بسیار زنده‌تر و واقعی‌تر از تجربه امپریالیسم است و در ذهن خود تنها رژیم کمونیستی کوبا را مسئول می‌دانند. بنابراین شاید مشکل اصلی رژیم کوبا این باشد که مشمول گذر زمان شده و دیگر تاریخ‌مصرف ضدیت با امپریالیسم گذشته است، چه به عنوان شعار و چه به عنوان ایده‌ئولوژی.

این نسل از کوبایی‌ها طرفدار موسیقی رپ هستند که رژیم کوبا آن را منحط می‌داند، و دیگر به شعار فیدل کاسترو، «سرزمین پدری یا مرگ»، اعتقادی ندارند. شعاری که جوانان کوبایی در حال حاضر سر می‌دهند «سرزمین پدری و زندگی» است، مخالفتی آشکار با تفکر کاسترو.